MEĐUSOBNO UPOZNAVANJE I EVROPSKI IDENTITET: Razlike među nama nisu prepreka

“U kući Oca mojega ima mnogo stanova.”
— Isus Krist, Evanđelje po Ivanu 14:2

“O ljudi! Mi smo vas stvorili od jednog muškarca i jedne žene i učinili vas narodima i plemenima da biste se međusobno upoznavali.”
— Kur’an, Sura El-Hudžurat, 49:13

---

“PATRIOTE” U MADRIDU: Povratak sebi ili bijeg od stvarnosti?

Evropa se mijenja. Evropa se, kažu, vraća sebi. Gromoglasno to poručuju lideri populističkog spektra, poput Viktora Orbána, Marine Le Pen, Geerta Wildersa, Mattea Salvinija, pa i Milorada Dodika, koji iz svog ćoška svijeta u Madrid šalje poruku podrške:

„Njihova poruka o očuvanju tradicionalnih vrijednosti, zaštiti granica i borbi protiv migracija i političke dekadencije koju nameće Brisel snažno odjekuje širom kontinenta… Proces redefinisanja Evrope je nezaustavljivo krenuo… Srpska će uvijek biti dio te borbe za dostojanstvenu i stabilnu Evropu. Samo složni možemo pobijediti! Make Europe Great Again!“
— Milorad Dodik, 8. februar 2025, Madrid

Sa skupa je jasno poslana unisona poruka protiv imigracije, a mnogi su pozvali na “novu rekonkvistu” – historijsku referencu na srednjovjekovno protjerivanje muslimana i Jevreja s Pirinejskog poluotoka.

No, šta je to zapravo bila rekonkvista? I kakvu to Evropu sanjaju Orban, Salvini, Le Pen, Dodik?

---

ISLAM KAO SVJETLOST SREDNJEG VIJEKA
Kako je islam “izvukao” Evropu iz mraka inkvizicije

Dok je Evropa tonula u mrak crkvene cenzure i inkvizicije, islamski svijet je bio intelektualni centar planete. Evo samo nekoliko oblasti u kojima su islamski učenjaci ostavili neizbrisiv trag:

1. Medicina

• Ibn Sina (Avicena): Njegova “Kanun medicine” bio je osnovni udžbenik u Evropi sve do 17. stoljeća.
• Al-Razi (Rhazes): Otac eksperimentalne medicine; razlikovao velike boginje i ospice.
• Ibn al-Nafis: Prvi opisao mali krvotok – stoljećima prije Williama Harveyja.

2. Matematika i astronomija

• Al-Horezmi: Otac algebre; njegovo ime dalo je riječ algoritam.
• Al-Battani: Usavršio Ptolomejevu astronomiju.
• Nasir al-Din al-Tusi: Njegove tablice pomogle su Koperniku.
• Ibn al-Haytham: Otac optike i eksperimentalne metode.

3. Arhitektura

• Andaluzija: Alhambra, džamije Córdobe i Toleda — inspiracija za gotiku i renesansu.
• Islamski vrtovi, vodosnabdijevanje i planiranje gradova bili su decenijama ispred Evrope.

Andaluzija (Al-Andalus) je imala biblioteke, univerzitete i prevodilačke škole. Postoji i anegdota o spaljivanju biblioteka nakon rekonkviste, gdje su crkveni učenjaci potajno spašavali vrijedne islamske rukopise – filozofske, medicinske, matematičke.

---

IBN RUŠD I ZAPADNA MISAO
Averroes i Toma Akvinski: Spoj Istoka i Zapada

“Onaj koji ne zna ništa o drugoj kulturi, ne zna ništa ni o vlastitoj.”
— Goethe

Ibn Rušd (Averroes) je svojim komentarima Aristotela probudio filozofsku misao latinske Evrope. Njegova vizija univerzalnog intelekta suprotstavila se Tominu učenju o individualnoj duši, ali je snažno oblikovala skolastičku tradiciju.

Ibn Rušd: Aktivni univerzalni intelekt

• Znanje nije individualno već dio univerzalnog duha.
• Um je zajednički; ono što spoznamo — ostaje, čak i kad mi nestanemo.

Erwin Schrödinger: Jedinstvena svijest

“Svijest je jedinstvena. Nema više od jedne.”
— Erwin Schrödinger, “My View of the World”

Paralela između Ibn Rušda i Schrödingera je očita: obojica zastupaju ideju univerzalne svijesti ili intelekta — nešto što je kolektivno i veće od pojedinca.

---

ZAKLJUČAK: EVROPA MOŽE BITI VIŠE OD MITA O POVRATKU

Ako Evropa želi zaista naprijed, njen povratak sebi ne može biti bijeg u zatvorenost, mržnju i selektivnu historiju. Prava snaga Evrope bila je u razmjeni znanja, otvorenosti i prepoznavanju vrijednosti drugog. U tom smislu, nije loše prisjetiti se još jedne misli:

“Razlike među nama nisu prepreka, već bogatstvo koje nas može sve obogatiti.”
— Malcolm X

PRIREDIO: Osman Delić

Objavio: usn krajina

kultura