OBLJETNICA VELIKANA BOŠNJAČKE KULTURE: Na današnji dan preminuo Safvet-beg Bašagić – pjesnik, naučnik, političar i vizionar

Na današnji dan, 9. aprila 1934. godine u Sarajevu je preminuo Safvet-beg Bašagić (Mirza Safvet), jedan od najznačajnijih bošnjačkih i bosanskohercegovačkih intelektualaca s kraja 19. i početka 20. stoljeća. Njegov životni opus obuhvatao je poeziju, dramsko stvaralaštvo, književnu kritiku, historiografiju, politiku i društveni angažman. Bašagić je bio i prvi predsjednik današnje Bošnjačke zajednice kulture.

Sahranjen je u haremu Gazi Husrev-begove džamije u Sarajevu, a njegova dženaza bila je najveća dženaza jednom Bošnjaku toga vremena.

Rođen 6. maja 1870. godine u Nevesinju, Bašagić je bio simbol bošnjačke kulturne i nacionalne obnove. Njegov otac, Ibrahim-beg, bio je obrazovan čovjek koji je pisao poeziju na orijentalnim jezicima i značajno utjecao na sinovljevo obrazovanje i usmjerenje. Porodica se često selila – iz Nevesinja u Foču, potom u Mostar, Ljubuški, Stolac i Konjic, prije nego što se nastanila u Sarajevu.

U Sarajevu je Bašagić pohađao ruždiju i potom Prvu gimnaziju, gdje je uz orijentalne jezike učio i latinski i njemački. Od 1895. do 1899. studirao je orijentalne jezike i historiju u Beču, gdje je i pripremio prvu zbirku poezije Trofanda iz hercegovačke dubrave (objavljena 1896. u Zagrebu).

Dr. Safvet-beg Bašagić – bard bošnjačke i bosanskohercegovačke književnosti i kulture i društveni prvak

Dr. Safvet-beg Bašagić jedna je od najznačajnijih intelektualnih figura u Bosni i Hercegovini, odnosno stožerna ličnost bošnjačke te bosanskohercegovačke književnosti i kulture „preporodnog doba“ s kraja 19. i početka 20. st., istaknuti pisac svog vremena, književni i kulturni historičar i prevodilac s orijentalno-islamskih jezika te kulturni i društveni pregalac.

Bio je pokretač i nosilac niza prekretno važnih pojava u bošnjačkoj i bosanskohercegovačkoj književnosti, kulturi i društvu krajem 19. i početkom 20. st. Posebno je važan njegov književni, kulturni i društveni angažman na prihvatanju evropskih vrijednosti u Bosni i Hercegovini nakon austrougarske okupacije Bosne, naročito među Bošnjacima-muslimanima, uz istovremeno zadržavanje vitalnih vrijednosti tradicije.  Pored svega ostalog, bio je jedan od osnivača i prvi urednik časopisa Behar 1900. godine – prvog bošnjačkog književnog i kulturnog časopisa, odnosno časopisa od posebne važnosti za konstituiranje moderne bošnjačke književnosti i kulture. Također, bio je jedan od osnivača i prvi predsjednik društva „Gajret“ 1903. godine – današnje Bošnjačke zajednice kulture „Preporod“, temeljne i najstarije organizacije kulture Bošnjaka i bošnjačke kulturne matice, a od 1910. do 1915. godine član, potpredsjednik i predsjednik Bosanskog sabora – prvog modernog bosanskohercegovačkog parlamenta. Godine 1910. na Univerzitetu u Beču odbranio je doktorsku disertaciju Bosniaken und Hercegovcen auf dem Gebiete der Orientalischen Literatur i tako postao prvi bošnjački doktor nauka. 

EKSKLUZIVNA IZLOŽBA U SARAJEVU: Rukopisna ostavština Safveta-bega Bašagića zaštićena UNESCO-m pred bh. javnošću

Po povratku u Sarajevo, objavio je Kratku uputu u prošlost Bosne i Hercegovine (1463–1850), a iste godine postavljen je za profesora arapskog jezika u sarajevskoj gimnaziji. Bio je prvi urednik lista Behar, a autor je i drama Abdullah-paša i Pod Ozijom, kao i zbirke Misli i čuvstva.

Godine 1903. bio je jedan od osnivača društva „Gajret“, preteče današnje Bošnjačke zajednice kulture, te njegov prvi predsjednik. Osnovao je i list Ogledalo, iako je zbog političkih pritisaka kratko trajao.

Doktorsku disertaciju Die Bosniaken und Hercegovcen auf dem Gebiete der orientalischen Literatur odbranio je u Beču 1910. godine, postavši prvi Bošnjak s doktoratom iz oblasti orijentalnih jezika i islamskih nauka. Objavio je brojne studije, uključujući i Bošnjaci i Hercegovci u islamskoj književnosti (1912) te Znameniti Hrvati Bošnjaci i Hercegovci u Turskoj carevini (1931).

Bašagić je bio i politički aktivan – biran je u Bosanski sabor i kasnije postao njegov predsjednik. Radio je i kao kustos Zemaljskog muzeja, prevodio značajna djela s perzijskog i arapskog, uključujući Rubaije Omera Hajjama i prvi bosanski Mevlud (1924).

U ljeto 2020. godine, na 150. godišnjicu njegovog rođenja, Bošnjačka zajednica kulture otkupila je njegovu rodnu kuću u Nevesinju, s ciljem da je pretvori u muzejsko-galerijski prostor posvećen ovom velikanu.

Safvet-beg Bašagić ostaje trajna inspiracija – ne samo kao pjesnik, već i kao simbol bošnjačke kulturne svijesti, obrazovanja i dostojanstva.

Objavio: usn krajina

kultura