ZUPČANIK VIŠKA: Od hipercentralizacije, daleko je gora stihijska decentralizacija

Iz bivšeg sistema pamtimo bjesomučnu borbu između ostrašćenih centralista, koji su htjeli da imaju kontrolu nad ukupnim životom SFRJ s jednog mjesta i onih koji su pokušavali stvari spustiti na niže nivoe upravljanja. Jedan od takvih mastodonata tzv. samoupravnog sistema bio je i SDK (Služba društvenog knjigovodstva).

Stvari su, onako ugrubo, izgledalo tako da kad je trebalo isplatiti plaću radnicima bihaćkog Kombiteksa, tadašnji direktor je morao javiti lokalnoj ekspozituri SDK-a u Bihaću, a ovi pak tražiti novac i odobrenje od Beograda. Taj “centralni račun” bio je pravi “hokus-pokus, abrakadabra – ćirbu-ćiriba”, mađioničarski šešir želja i (ne)mogućnosti, jer se prava dobit i pravo stanje pojedinačnih firmi nije moglo jasno vidjeti.

Razlog za to krio se u činjenici da je na nivou SFRJ postojala centralna uprava za svaku granu industrije. Za prodaju tekstilnih proizvoda u bivšoj Jugoslaviji bio je zadužen “Centrotekstil”. Recimo, unižena uprava Kombiteksa, koja je imala “slobodu” ugovoranja poslova s inostranstvom, takvu pogodnost nije imala kada su devize dolazile od naplaćenih poslova. Moralo se pitati guzonje “Centrotekstila”, je li šta “leglo” na račun. Ovi savezni gojenci bili su pravi strah i trepet tadašnjim generalnim direktorima naših sreskih, radničkih poduzeća. Treba li reći da su devize sklanjali ustranu, a tzv. konverziju odradili ofrlje.

Dobro, tako je bilo onda. Danas imamo prilično drukčiju situaciju. Do bola decentralizirana država pokazala je baš na primjeru naše Bosne i Hercegovine sve mane i bolesti.

O onoj političkoj nećemo. To redovno gledamo. Pogotovo kad nam dođe početak kalendarske godine i komšije nam naprosto “puknu” od mira i slave.

Ono što vidimo na nivou kantona jeste činjenica, da pored kantonalne vlade, kao isključivo izvršno-operativne vlasti, koja je odgovorna za izvršenje budžeta, projekte i programe od kapitalnog značaja za kanton, ili kraće, da prikupljena sredstva od raznih nameta građanima, raspodjeli u skladu sa iznesenim ekspozeom, imamo barem jednu ustanovu duboko skrivenu od očiju šire javnosti i zaštićenu od skoro svake odgovornosti, a koja je, pored činjenice da u sistemu zdravstva ne predstavlja ništa napredno, naprotiv, iz portfelja namijenjenog zdravstvenom sistemu kantona, ta ustanova samo za nepotrebne plaće uzme dobar dio kolača, predstavlja pravi primjer suvišnog, koji koči i usporava tako važan zupčanik “motora” svakog od naših 10 kantona. I takvih što zavoda, što agencija, direkcija i ostalih nepotrebnih rukavaca ministarstva imamo desetak u svakom od kantona!

U današnjoj situaciji, kada nam iz Federacije za godinu dana nepovratno ode 100 ljekara, i posljedice čega ćemo vrlo brzo osjetiti, taj i takav “parazit” moramo pod hitno tretirati “fungicidom”. Politika je to stvorila, politika može i riješiti. Poput prišta na nosu izgledaju situacije kada nam takav “posrednik” rješava dugovanja naše najveće zdravstvene ustanove?! Nema smisla!

Hoće li, pitanje je. Da trebaju – itekako. Još jučer su morali. Sutra ode još 100 ljekara, a svake godine odlazi stotinu medicinskih sestara i tehničara.

Objavio: Osman Delić